De wijk Oog in Al (west Utrecht) kent veel typische jaren ’30 woningen. Hoe is deze wijk ontstaan? Wat was de rol van Berlage?
Wat is de geschiedenis van deze bekende Utrechtse wijk? Hieronder een kort overzicht over het ontstaan van de wijk Oog in Al, ontworpen voor de arbeider en de middenstand.
Van landgoed naar uitbreidingswijk
Al in de 12e eeuw was het gebied van Oog in Al een stadsweide voor de stad Utrecht. De bijzondere naam Oog in Al ontstond pas vijf eeuwen later, toen Everard Meyster de buitenplaats Oog in Al, in de punt waar Oude Rijn en Leidsche Rijn elkaar vonden, in het leven riep. Hij verwachtte vanaf het landgoed uit te kijken over de nieuwe stadsuitbreidingen van Utrecht. Die stadsuitbreidingen kwamen pas echt op gang toen in het begin van de 20e eeuw het Merwede kanaal werd gegraven en er een Olie- en Lijnkoekenfabriek werd gebouwd, beter bekend als de Cereolfabriek. Niet veel later werd het landgoed door de stad Utrecht gekocht ten behoeve van uitbreiding.
De uitbreidingsplannen van Berlage waren ontworpen voor twee doelgroepen:
- arbeiderswoningen
- groeiende middenstand (ruime woningen)
Dit onderscheidt Oog in Al ten opzichte van wijken zoals bijvoorbeeld Lombok, dat twee generaties eerder werd ontwikkeld voor de huisvesting van arbeiders.
De wijk Oog in Al met de woningen ingekleurd naar leeftijd van de woning. (open de kaart in volledig scherm)
Jaren '30 architectuur
De wijk heeft zijn eigen architectuurgeschiedenis. Berlage heeft zijn stempel gedrukt op het stadsuitbreidingsplan en Gerrit Rietveld heeft een serie woningen ontworpen in de componistenbuurt. De schakel tussen Berlage en Rietveld wordt gevormd door de meubelmaker en architect Piet Klaarhamer, leerling van Berlage en leermeester van Rietveld.
De ruime woningen ten westen van het huidige park Oog in Al zijn van zijn hand. RTV Utrecht liet al eens de bewoners aan het woord over deze unieke woningen:
Internationale inspiratie
Architectuur en stedenbouw uit deze periode kenmerken zich door zorgvuldigheid, maar gaven ook ruimte aan nieuwe ontwikkelingen en eigentijds materiaalgebruik. Ook lieten architecten zien dat ze op de hoogte waren van internationale ontwikkelingen. Zo werkt Klaarhamer in zijn woningontwerpen met markante schoorstenen (Frank Lloyd Wright), stalen ramen en horizontale betonlateien (de Stijl).
De kapvormen sluiten wel weer aan bij zijn voorlopers, Cuypers en Berlage. De Jaren ’30 architect zoekt naar de mogelijkheden om dergelijke unieke karakteristieken mee te nemen wanneer we een ontwerp maken voor uw verbouwing. Zoals we bijvoorbeeld hebben gedaan bij onderstaande verbouwingen in Utrecht.